Đột quỵ là gì? Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là tình trạng khi một phần não bị tổn thương do sự gián đoạn đột ngột của lưu lượng máu. Điều này có thể xảy ra do tắc nghẽn (đột quỵ thiếu máu cục bộ) hoặc vỡ mạch máu (đột quỵ xuất huyết). Khi đột quỵ xảy ra, các tế bào não bắt đầu chết dần do thiếu oxy và dưỡng chất, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Bệnh tai biến mạch máu não không trừ một ai, đặc biệt là đối với những người có các bệnh lý trong người như: tiểu đường, cao huyết áp, người cao tuổi, người hút thuốc lá, người có tiền sử gia đình bị đột quỵ,… Cách sơ cứu đột quỵ Việc sơ cứu kịp thời khi phát hiện các dấu hiệu có thể cứu sống và giảm thiểu tổn thương não cho người bệnh. Dưới đây là các bước sơ cứu cơ bản khi gặp người bị đột quỵ: Gọi cấp cứu ngay lập tức Gọi 115 hoặc số cấp cứu y tế địa phương để yêu cầu trợ giúp ngay lập tức. Cung cấp thông tin chi tiết về tình trạng của người bệnh và địa điểm hiện tại. Kiểm tra các dấu hiệu đột quỵ FAST là phương pháp đơn giản để nhận biết dấu hiệu đột quỵ: F (Face): Yêu cầu người bệnh cười hoặc nhăn mặt, nói chuyện. Quan sát xem có sự lệch hoặc yếu cơ một bên mặt hay không. A (Arms): Yêu cầu người bệnh giơ cả hai tay lên. Quan sát xem một bên tay có yếu hoặc rơi xuống không. S (Speech): Yêu cầu người bệnh nói một câu đơn giản. Lắng nghe xem lời nói có bị líu hoặc không rõ ràng không. T (Time): Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào, hành động nhanh chóng là cần thiết. Ghi nhớ thời gian các triệu chứng bắt đầu. Giữ người bệnh ở tư thế an toàn Đặt người bệnh nằm nghiêng 45 độ với đầu nâng nhẹ, tránh tình trạng bệnh nhân sặc đường thở. Không cho người bệnh ăn hoặc uống bất cứ thứ gì. Nếu người bệnh có đờm hoặc dãi hãy lấy khăn sạch quấn vào ngón tay rồi cho vào miệng người bệnh để lấy sạch ra. Nếu người bệnh có hiện tượng co giật thì lấy đũa quấn vải sạch, ngang ngang miệng để tránh người bệnh cắn vào lưỡi. Các loại đột quỵ Đột quỵ thiếu máu cục bộ Đột quỵ thiếu máu cục bộ xảy ra khi một cục máu đông làm tắc nghẽn động mạch cung cấp máu cho não, gây ra thiếu oxy và dưỡng chất cho các tế bào não. Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm khoảng 85% các trường hợp. Biểu hiện của đột quỵ thiếu máu cục bộ thường bao gồm: đột ngột mất khả năng nói hoặc khó nói, yếu hoặc tê liệt một bên cơ thể, mất thăng bằng, chóng mặt, và mờ mắt ở một hoặc cả hai mắt. Đột quỵ xuất huyết Đột quỵ xuất huyết xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào mô não và tạo áp lực lên các tế bào não. Nguyên nhân đột quỵ xuất huyết bao gồm cao huyết áp, dị dạng mạch máu não và sử dụng quá mức thuốc làm loãng máu. Triệu chứng của đột quỵ xuất huyết có thể bao gồm: đau đầu dữ dội đột ngột, buồn nôn hoặc nôn, mất ý thức, và yếu hoặc tê liệt ở một bên cơ thể. Cơn đột quỵ nhẹ (TIA) Cơn đột quỵ nhẹ, hay còn gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA), là tình trạng tạm thời thiếu máu cung cấp cho não do một cục máu đông nhỏ làm tắc nghẽn mạch máu rồi tự tan. Dù triệu chứng tương tự như đột quỵ nhưng cơn thiếu máu não thoáng qua thường kéo dài chỉ vài phút đến vài giờ và không gây tổn thương vĩnh viễn cho não. Cách nhận biết TIA bao gồm: đột ngột mất khả năng nói, yếu hoặc tê liệt ngắn hạn ở một bên cơ thể, và mất thăng bằng hoặc chóng mặt. Cơn thiếu máu não thoáng qua là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ cao của một cơn đột quỵ nghiêm trọng trong tương lai mà bạn cần chú ý. Cách điều trị đột quỵ Điều trị cấp tính TPA (Tissue Plasminogen Activator): Một trong những cách điều trị đột quỵ đó là sử dụng TPA một loại thuốc làm tan cục máu đông, được sử dụng để điều trị đột quỵ thiếu máu cục bộ. TPA hoạt động bằng cách kích hoạt plasminogen, một enzyme có khả năng phá vỡ các sợi fibrin trong cục máu đông. Hiệu quả của TPA cao nhất khi được sử dụng trong vòng 3-5 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng đột quỵ. Quy trình sử dụng TPA bao gồm: Chẩn đoán nhanh: Xác định loại đột quỵ bằng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như CT hoặc MRI. Đánh giá nguy cơ: Đảm bảo bệnh nhân không có các yếu tố chống chỉ định như xuất huyết nội sọ. Tiêm TPA: Tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm trực tiếp vào vùng tắc nghẽn. Theo dõi sát sao: Quan sát các phản ứng và biến chứng có thể xảy ra sau khi dùng thuốc. Lưu ý: Chỉ có bác sĩ hoặc nhân viên ý tế mới được sử dụng thuốc tiêm trực tiếp vào bệnh nhân. Các phương pháp khác Can thiệp nội mạch Cách điều trị đột quỵ khác đó là can thiệp nội mạch một kỹ thuật điều trị tiên tiến, bao gồm việc sử dụng dụng cụ để lấy huyết khối ra khỏi mạch máu não bị tắc nghẽn. Quy trình này thường được thực hiện bằng cách luồn một ống thông qua động mạch, sau đó dùng dụng cụ cơ học để bắt và lấy cục máu đông. Can thiệp nội mạch thường được chỉ định cho các bệnh nhân không đáp ứng hoặc không thể dùng TPA. Phẫu thuật Phẫu thuật là phương pháp cần thiết trong các trường hợp đột quỵ xuất huyết nghiêm trọng. Một số kỹ thuật phẫu thuật bao gồm: Craniotomy: Mở hộp sọ để giảm áp lực do máu tụ. Clipping: Kẹp lại các phình mạch máu để ngăn ngừa vỡ thêm. Coiling: Đặt các cuộn dây nhỏ trong mạch máu để ngăn ngừa xuất huyết thêm.
